Ünye Kalesi Projesi
Önceki
yazımızda Ünye Kalesi'nde başlatılan çalışmaya değinmiş ve bazı önerilerde
bulunmuştuk. Görüş belirtenler oldu ama doğrudan konuyla ilgili bir
değerlendirme henüz gelmedi.
"Ünye
Kalesi'nin dehlizleri temizleniyor" demiştik, "dehliz mi, sarnıç mı?"
ikilemine tanık olduk.
Dehliz
mi, sarnıç mı...
Tünel
mi?
Aslında
ne dediğimiz önemli değil.
Asıl
olan projenin nasıl bir şey olduğu,
nasıl yapıldığı...
Bu
konuda önerilerde bulunduk!
Lütfen ilk adımda bu projenin başına
akademik unvanı olan bir kişi yahut bir kurumu getirin, arkeolojik anlamda bir kazıya başlansın,
demiştik...
Sonra
da usulüne uygun bir restorasyona
gidilsin, diyerek; "restorasyon konusunda uzman hemşerimiz Prof. Dr. Zeynep Ahunbay'dan
yararlanılsın!" önerisinde bulunmuştuk.
****
Konumuz
bu iken, iki değerli tanışım "sarnıç" mevzuunda anlaşamamış, tartışmaya
girmiş. "Tanış" derken, hısım-akraba diyeceğim ama kan bağı önemli
değil, "can dostum"
diyebileceğim insanlar...
Konuyu
"üslup" tartışmasına bağlayıp, kırıp dökmüşler.
Sarnıç
konusunda daha önce de benzer bir tartışma yaşadığımızı hatırlıyorum.
Kavramlar,
isimlendirmeler önemlidir.
Kim,
nasıl söylerse, o şekilde kabul görme ihtimali var.
Kalıcı
olabiliyor...
Hatta
kimi gereksiz , yanlış tanımlara da götürebilir bizi...
Biz
"dehliz" demeyi tercih ettik. Bazen "sarnıç" dedik.
"Tünel" dediğimiz de oldu. Hepsi birden doğru olabilir mi?
Olamaz
tabii...
Ama
birini tercih edebilmemiz için, elimizde şimdilik yeterli veri yok.
Daha
net söyleyelim, Ünye Kalesi'nin bu dik ve çok basamaklı düzeneği yeterince keşfedilmiş
değil.
Bilinmeyenler
yanında, yanlış bilinenler daha fazla yer tutuyor...
(Bkz.
Karadeniz'in Kayıp Tarihi Ünye Kalesi-ÜTAG, Ünyekent, Aralık 2014
İnternet
adresi: http://www.unyekent.com/arsiv/koseyazi/5459/karadenizin-kayip-tarihi-unye-kalesi)
Orada
da değinmiştik, küçük bir hatırlatma yapalım:
Ünye
Kalesi'nin dik ve dar tünelleri Romalılara ait değil, hele Bizans'ın hiç
değil...
Halis
muhlis Pontus işi!
Coğrafyacı
Strabon, Pontus kalelerinin
zenginliğini ve gizemini anlata anlata bitiremez.
Tacitus,
Crispuc gibi Romalı tarihçiler, Komutan Pompeius'un
Pontus kalelerinden elde ettiği hazineleri ve değerli eşyaları eşeklere
yükleyerek nasıl Roma'ya taşıdığını anlatır.
Ünye
Kalesi de, MÖ. I. yüzyılda Pontuslarla Romalılar arasında süren savaşın önemli
bir parçasıdır. Söz konusu sarnıçlar, büyük kayalarla işte o dönemde
doldurulmuştur.
Sarnıç mı, Dehliz
mi?
Dehliz: Üstü kapalı, dar ve uzun geçit. TDK
Sarnıç: Yağmur suyu biriktirmeye yarayan yer altı su
deposu. TDK
Elimizdeki
bu tanımlar, Ünye Kalesi'ne şimdilik tam uymuyor.
Başkan Çamyar'ın dediği gibi "dehliz" konusunda çeşitli söylenceler mevcut. Yıllar
önce Hizmet TV'ye haber yapmak üzere
Ünye Kalesi'ne bir gezi düzenlemiştik. Çevre halkıyla kale hakkında görüşürken
bize tünelin ucunun Ayanikola'ya
kadar uzandığı söylenmişti.
Halk
arasındaki bu tür söylencelerin sınırı yok!
Ama
bizim için işin gerçekliği daha önemli...
Kalede
usulüne uygun bir kazı yapılırsa, bilimsel verilere ulaşmış olacağız.
İşin
gerçeğini ancak o zaman öğrenebileceğiz.
Kale'nin
restorasyonu ise, ardından gelecek işlemdir.
Bu
konu, "sarnıç-dehliz" ikileminden daha önemlidir.
"Belediye'nin
gerçek amacı muhtemelen kalenin tepesine çay bahçesi yapıp kiraya vermek."
diyenler haklı mı çıkacak?
Bu
süreçte yaşayıp, göreceğiz!
****
Daha
önce de yazdık...
Başkan Çamyar'ın "en keyif aldığım projelerden bir
tanesi" diye nitelediği bu işlemin bir prosedürü vardır.
Türkiye'de
kazı yapmak yasalara bağlıdır. Kazı yapmak isteyen kişi yahut kuruluş kazı için
gerekli parasal desteği, Türk Tarih Kurumu'ndan yahut T.C Kültür ve Turizm
Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nden sağlar.
Şayet
kazıyı yapacak olan bir bilim insanı yahut bir bilim kurulu ise, üyesi bulunduğu
bilim kuruluşundan da (üniversiteden) bu desteği elde edebilir.
Kazı
izni, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel
Müdürlüğü'nün önerisiyle Bakanlar Kurulu tarafından verilir.
Bu
sıradan bir "kazma" işlemi değildir.
Bilimsel
formasyona sahip akademisyenlerin sorumluluğunda yapılması gereken bir "kazı" işlemidir.
Önceden topografik
haritası çıkarılmış ve sınırları belirlenmiş olmalıdır.
Ünye
Kalesi kazısı, tarih yoğunluğu olan arkeolojik bir kazı olmalıdır.
11.07.2018, Ünyekent