23 NİSAN 1920 ve Birinci
Meclis
Atatürk'ün
ülkemiz çocuklarına armağan ettiği bir günün, "Birinci Meclis" diye bilinen Türkiye Büyük Millet
Meclisi’nin açılışının 99. yılındayız.
99
yıl önce, 21 Nisan 1920’de Mustafa Kemal, Heyeti Temsiliye adına; tüm valiliklere,
sancaklara, belediye başkanlıklarına ve kolordu komutanlıklarına, “çok
aceledir” uyarısıyla gönderdiği genelgeyle 23 Nisan Cuma günü Ankara’da Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nin açılacağını bildirdi.
21
Nisan genelgesi, ulusal direnişimizin yeni bir aşamaya geldiğini gösteren
önemli bir belgedir. Dünya tarihinde eşi ve benzeri görülmeyen bir harekettir.
Halk iradesinin emperyalist işgale karşı direnişinin "Halk Meclisi" önderliğinde örgütlü direnişini ifade
etmektedir. Bu hareketin içinden ancak bir halk devleti çıkabilirdi ve de öyle
oldu. Aynı irade bu süreçte toplumsal devrimleri gerçekleştiren dinamizmin de
öncüsüydü. Türkiye Büyük Millet Meclisi, bağımsızlığın sağlanmasından sonra
Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kuruluşunu işte bu iradeyle gerçekleştirdi.
Birinci Meclis
Mustafa
Kemal'in Samsun'a gelişinin ardından Amasya Genelgesi’nde açıklanan, Erzurum ve
Sivas Kongreleriyle meşruiyet kazanan ulusal eylem, 23 Nisan 1920’de Ankara’da
Büyük Millet Meclisi’ni ortaya çıkardı.
Birinci
Meclis, bir Batı parlamentarizmi ya da ona benzemeğe çalışan ve sınıfsal
üstünlüklere dayanan göstermelik bir kurum değildi. Ortaya çıkışını, niteliğini
ve amaçlarını; toplum üzerinde egemenlik kuran sınıflar ya da sınıflar
ittifakının temsilcileri değil, doğrudan ve gerçek anlamda halkın temsilcileri
belirliyordu.
Mustafa
Kemal’in “Selahiyeti fevkaladeyi haiz (olağanüstü yetkili)”4 dediği
ve İstanbul Meclisi’nin kapatılmasından yalnızca 34 gün sonra toplanan bu
Meclis, ulusun gerçek ve tek temsil gücünü oluşturuyordu. Ankara Meclisi;
yasama, yürütme ve yargı erkini dolaysız kendi elinde toplayarak, büyük bir
devrim gerçekleştiren, benzersiz bir yönetim organı, gerçek bir halk
meclisiydi.
Milletvekilleri;
kılıkları, giysileri, yaşları, kültürleri, düşünsel düzeyleri ve görgüleriyle,
başka başka ve çok değişik çevrelerin insanlarıydılar. Beyaz sarıklı,
aksakallı, cüppeli, eli tesbihli hocalarla, üniformalı genç subaylar; yazma ya
da şal sarıklı aşiret beyleri, külahlı ağalar ve kavuklu çelebiler; Avrupa’daki
yüksek öğrenimlerini bitirip yeni dönmüş, Batı kültürüyle yetişmiş nokta
bıyıklı aydınlar; Kuvayı Milliye kalpaklı yurtsever gençler yan yana
oturuyordu.
Birinci
Meclisi oluşturan milletvekilleri; alışkanlıklarından eğlencelerine, özel
toplantılardan resmi davetlere, tartışma biçimlerinden inançlarına dek, farklı
değer yargılarına sahiptiler. Birbirleriyle sert tartışmalara, yumruklaşmalara,
hatta silah çekmeye varan çatışmalara girebiliyorlardı. Buna karşın, ulusal
haklar, halkın geleceği ve ulusal savaşımın yararları sözkonusu olduğunda
derhal birleşiyor, birbirlerinin üzerine yürümüş olan bu insanlar, bir başarı
haberinde,“çocuklar gibi gözyaşlarıyla kucaklaşabiliyordu”
Milletvekili
sayısı 115’le başlayan, daha sonraki katılımlarla 380’e çıkan Birinci
Meclis’te; 115 memur ve emekli, 61 sarıklı hoca, 51 asker, 46 çiftçi, 37
tüccar, 29 avukat, 15 doktor, 10 aşiret reisi, 8 tarikat şeyhi, 6 gazeteci ve 2
mühendis bulunuyordu.
Milletvekillerinin
çoğunluğu Ankara’ya, atları, bir bölümü kağnılarıyla gelmişti. Meclis önündeki parmaklıklar, “atların
bağlandığı bir tavla” gibiydi. Von Mikush, Mustafa
Kemal adlı kitabında, 1920 Ankara Meclisi’nin önündeki görüntüleri, Kuzey
Amerikalı çiftçilerin Bağımsızlık Bildirisi’nden sonra yaptıkları
toplantılara benzetmişti.
****
(23
Nisan kutlamalarının 99. yıldönümünde "Birinci Meclis" ile ilgili
elimdeki notlardan bir anekdot aktarmak istedim. Baktım değerli dostum, kadim
arkadaşım yazar Metin Aydoğan,
hepsini derli toplu basıp yayınlamış. Daha iyi bir kaynak olamazdı diyerek, Metin'den
alıntı yaptım... Daha ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler için adresini
veriyorum: https://kuramsalaktarim.blogspot.com/2018/04/23-nisan-1920-birinci-meclis.html
Metin'e sevgi ve selamlarımla.)
Ulusal
Egemenlik ve Çocuk Bayramı tüm ulusumuza kutlu olsun.
24 Nisan 2019, Ünyekent
