AHMET DERYA VARILCI: 02/13/19

13 Şubat 2019 Çarşamba

Karain (2.Bölüm)

Karain (2.Bölüm)

Antalya Müzesi Karain Mağarası buluntularıyla başlar. Girişte paleolitik döneme ait çok sayıda yontmataş aletleri karşılar sizi...

Müzedeki en önemli buluntularından biri Alt Paleolitik döneme ait neandertal insan kalıntısıdır ki, Karain'i dünya çapında şöhrete ulaştıran keşiflerden biridir. Sonra sırasıyla Orta ve Üst Paleolitik kültürlerin ürünleri yer alır. Bunlar çeşitli tipte yongalama aletleri, çekirdek ve çekirdek parçaları (makrolitler ve mikrolitler) ile 60.000 yıl öncesini yansıtan insanın insan olma çabasına tanıklık eden ürünlerdir.

Üst Paleolitik döneme ait stilize insan figürini cilalanmış bir kaburga kemiğinden yapılmıştır. Bu eser, mağara resimleriyle zamandaş olup, Anadolu insanının tarihöncesi çağlarda oluşturduğu ilk sanat eserlerinden biridir.

Müze girişindeki galerinin sonuna geldiğinizde, Karain'in kaşifi Ünyeli hemşerimiz Prof. Dr. İsmail Kılıç Kökten'in çerçevelenmiş bir fotoğrafıyla karşılaşırsınız. Fotoğrafın altında bir başka çerçevede ise, Karain Mağarası ve Kökten hakkında bilgiler verilmektedir.

Karain'de bulunan Neandertal İnsan

Karain'de bulunan neandertal insan kalıntısı, aslında bu coğrafya'da bulunan ilk ve şimdilik tek buluntudur.

Neandertal ya da Neanderthal insanı, günümüzden yaklaşık 200 bin ila 28 bin yıl önce yaşamış bir insan türüdür. Bilim dilinde Homo neanderthalensis denilmektedir. Fosilleri muhafaza etmeye müsait kireç taşı mağaralarda yaşadıkları için haklarında en fazla bilgi sahibi olunan ve bunun bir sonucu olarak modern kültürde tipik "mağara adamı" kalıbını yaratan tarih öncesi insan türüdür.

İlk neandertal fosili Almanya'nın Düsseldorf kenti yakınlarındaki Neander vadisinde 1856'da bulundu. Bu nedenle Neandertal ismi verildi. Almanca "tal" ve eski Almanca'da "thal" sözcükleri vadi anlamına gelir.

Neander Vadisi'nde 1856'da bulunan ilk fosiller 16 parçadan oluşuyordu. İlk etapta bunların tarih öncesi bir insan ırkına ya da anormal bir modern insana ait olabileceği düşünüldü. 1886'da Belçika'nın Spy bölgesindeki bir mağarada bulunan fosiller ilk tespiti haklı çıkardı. Mağaradaki Neandertal fosillerinin yanında, Orta Paleolitik döneme ait taş aletler ve soyu tükenmiş hayvanların fosilleri vardı.

1910'da batı ve orta Avrupa'da bir dizi Neandertal iskeletine ulaşıldı. Bu verilere dayanarak bilimadamları Neandertalların tam dik ayakta duramayan, modern insandan daha az zekaya sahip bir yarı-insan oldukları sonucuna vardı. O dönemde, daha eski insan formları yaygın olarak kabul görmediği için, Neandertalların insansı maymunlar ile modern insan arasında bir tür olduğu, modern insandan çok farklı oldukları için de insanın atası olamayacakları düşünüldü. II. Dünya Savaşı'ndan sonra bu görüşün hatalı olduğu, evrimsel bir bakış açısıyla Neandertal ve modern insanın oldukça yakın olduğu görüşü hakim oldu. Bu nedenle Neandertaller Homo sapiens türüne dahil edildi ve sıklıkla "Homo sapiens neanderthalensis" olarak anılmaya başlandı. Yakın dönemde Neandertaller Homo sapiens olarak değil de yakın fakat farklı bir tür olarak, "Homo neanderthalensis" şeklinde adlandırıldı.[1]

Neandertal iskeletleri, birçok arkeolojik materyalle birlikte Avrupa, güneybatı Asya ve en son Özbekistan dahil Orta Asya'da yoğun olarak bulundu. Günümüzde yaklaşık birkaç yüz tane bireye ait Neandertal fosiline ulaşılmıştır. Bunlardan bir kısmı neredeyse tam iskeletlerdir.

Neandertaller ile ilk modern insanlar arasındaki en önemli fark güçlülük ve dayanıklılıktır. Neandertaller de tıpkı diğer tarih öncesi insan türleri gibi modern insandan daha güçlü ve dayanıklı canlılardı. İlk modern insanın kol ve baldırları günümüz insanına nazaran daha kalın olmakla birlikte Neandertallere göre daha inceydi. İlk modern insanın el anatomisinin daha hassas tutuş için değiştiği düşünülmektedir. Bacak anatomisinin fazla değişmediği anlaşılmaktadır. Zira tüm Pleistosene dönemi avcı-toplayıcı topluluklarında hızlı hareket etme önemliydi. Ön dişler küçüldü, yüz kısaldı, çene sivrildi, kaş çıkıntıları küçüldü. Beyin boşluğu daha yukarıya çıktı, yuvarlaklaştı ancak büyümedi. Bunun yanı sıra Neandertallerin geniş kafatasının farklı bir beyin şekli dolayısıyla da farklı bir düşünme yapısına işaret ettiği, bu yüzden de modern insandan daha zeki olabileceği yorumları yapılmaktadır.

Neandertallerin soyu yaklaşık 28 ila 35 bin yıl önce tükenmiştir. Atlas Okyanusu kıyılarından Orta Asya'ya, en kuzeyde Belçika'dan, güneyde Akdeniz ve güneybatı Asya'ya kadar olan bölgede yaşamışlardır.

İnsanların bilim dünyasında kabul gören atası Homo sapiens ise, yaklaşık 200 ila 100 bin yıl önce doğu veya güney Afrika'da ortaya çıkmıştır. Modern insan, yaklaşık 40 bin yıl önce kuzeye doğru yayılmış, bu esnada yerel tarih öncesi insan türlerini sürmüş veya tüketmiştir. Bunun sonucu olarak, güneybatı Asya, Orta Asya ve orta Avrupa'daki Neandertaller çeşitli oranlarda modern insan ırkı tarafından absorbe edilmişlerdir. Modern insana geçişin göreceli olarak geç yaşandığı batı Avrupa'da bile Neandertaller ile ilk modern insanların çiftleştiğine dair kanıtlar vardır.[1]

Neandertallerin hikâyesi yeni keşifler ve paradigma sarsıcı bilimsel yenilikler sayesinde her geçen gün değişikliğe uğramaktadır. [Karain'deki Neandertal buluntusu bunlardan biridir.] Artık Avrupa’daki evrimlerinin ve Asya’ya yayılımlarının izini sürmek, DNA’larını incelemek ve nasıl yaşayıp nasıl öldüklerini anlamak için daha fazla materyale sahibiz. Neandertallerin davranışları yaygın yargıların aksine şaşırtıcı derecede modern olduğu ortaya çıkmaktadır. Ölülerini gömüyor, hastalarına bakıyor, büyük hayvanlar avlıyor, kırmızı boya kullanıyor ve konuşuyorlar. Buna karşın Neandertaller yok oldular ve Homo sapiens hayatta kaldı.[2]

Karain'de bulunan neandertal kalıntısı, mağaradaki buluntuların önemli bir parçasıdır:

Korunaklı konumu, ağzının güneye açık oluşu ve geniş bir oturma alanına sahip bulunuşu yüzünden insanların her evrede sığınabilmiş oldukları bu mağarada Alt Paleolitik Çağ’ın sonlarından başlayıp Roma Çağı'na değin süren 8 tabaka açığa çıkarılmıştır. Homo sapiens neandertalensis türünde insana ilişkin bir çocuğun sut azı dişi, Homo sapiens sapiens türde bir insan kafatası ile antik fil, su aygırı, mağara arslanı, mağara sırtlanı, mağara ayısı, okuz, at, geyik, alageyik gibi hayvanlara ait kemikler ve çakmak taşı aletler bu erken donemin insan, hayvan ve aletleri hakkında bilgiler sağlar.[3]

Devam edecek: Haftaya 3. (son) Bölüm. Mağaradaki Tabakalanma, Kökten hocanın ardından yeni dönemde yaşanan farklı bulgular...

[1] Encyclopædia Britannica; Neandertal

[2] Dimitra Papagianni, Michael A. Morse, Neandertal, Trend Yay. 2017

[3] Prof. Dr. Veli Sevin, "Anadolu Arkeolojisi", s. 9 -10, DER Yay. İst. 2003

13.02.2019, Ünyekent

http://www.unyekent.com/yazi/715-karain-2-bolum.html