AHMET DERYA VARILCI: 04/13/22

13 Nisan 2022 Çarşamba

Yürürler Konağı ve Prens Ahmet Bey

Yürürler Konağı ve Prens Ahmet Bey

21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü’yle gelmişti.

Gecenin karanlığında bindiler gemiye.

Bilmedikleri topraklara yelken açtılar.

Diğer kafilelerden daha şanslıydılar.

Açlık ve hastalıktan yolda ölenler olsa da…

14 yaşındaki genç Çerkes Prensi’nin beraberindekiler…

Samsun Limanı’na inmeyi başarmışlardı.

Terme’nin bir köyüne yerleştiler.

Köyün adı, genç Prens’in isminden dolayı Ahmetbey olarak anılacaktı.,

Prens Ahmet, yıllar sonra Ünye’de bir konak yaptırdı.

Süleyman Paşa’nın yıllar önce yanan sarayından sonra, Ünye’nin en görkemli eviydi.

Sabri Bey’den Hüsrev Yürür’e, bu evde Ünye’nin önemli isimleri kaldı.

Bir dönem okul olarak, bir dönem de kreş olarak kullanıldı.

İnönü İlkokulu karşısındaki konağın konservatuar ve tiyatro gösterilerinde kullanılmak üzere Ordu Büyükşehir Belediyesi tarafından kiralandığını öğrendik.

Bir süredir atıl vaziyette duran konağın önünden her geçtiğimizde, içimiz burkuluyordu.

Böyle bir amaçla kullanılacağını öğrendiğimizde sevindik.

Ancak…

Yapılan düzenlemeleri görünce sevincimiz kursağımızda kaldı.

Yeniden canlandırılmasını beklediğimiz bahçesinde çiçeklerden eser yoktu.

Çimenlerin üstüne beton dökmüşler, inanılır gibi değil…

Ya anıtsal kapının üstündeki metal yığınına ne demeli?

Hani tarihi eserlere çivi dahi çakılmazdı…

O sütunlu kapı ki, tarihi olmaktan çok “sanat eseri”dir,..

Ünye’deki bahçeli evlerin sembol taş kapısıdır.

Üzerine o demir korkuluk hangi zihniyetle, nasıl monte edilebilir?

[Şikayetim doğrudan konağın banisi Prens Ahmet’in torunlarından Prof. Dr. Zeynep Ahunbay hocamızadır. Kendisi restorasyon hocamız ki, bu konuda uluslararası otoritedir. Restorasyon üzerine yazdığı eserler akademik kurumların en önemli başvuru kaynağıdır. Üniversitelerimizin mimarlık, sanat tarihi ve arkeoloji bölümlerinde ders kitabı olarak kullanılmaktadır. Ne var ki, Ünye’de Zeynep hocamızla ilgili böylesine değerli bir konak hoyratça, hunharca ve bilinçsizce katledilmektedir.]

Konak Hakkında Ek Bilgi:

Konağın banisi; 1864 Büyük Çerkez Sürgünü ile gelen Prens Ahmet Bey’dir.

Konağın adı; Prens Ahmet Bey'in (diğer deyişle Hacı Ahmet Efendi'nin) kızından dolayı konakta bizzat ikamet eden ve sahibi bulunan ailenin adına izafeten Yürürler Konağı’dır.

Konak başka adlarla da anılmaktadır: Eski Ünye Belediye Başkanı ve Ordu milletvekili Hüsrev Yürür’ün bir dönem bu konakta ikamet etmesinden dolayı adı “Hüsrev Bey Konağı” da denilmektedir.

Hüsrev Bey, konağın banisi Prens Ahmet Bey’in torunudur. Annesi Dürdane Hanım, babası Sabri Bey'dir.

Konağın adı, banisi Prens Ahmet Bey'den dolayı Hacı Ahmet Efendi Konağı olarak da bilinir.

Bir başka isimlendirme ise, konağa çift taraflı merdivenden çıkıldığı için “Çifte Merdivenli Konak” denilmektedir.

Kanımızca bu isimlendirme konağı nitelendirmekten uzaktır.

Çünkü Ünye’nin önde gelen tarihi evleri ekseriyetle çift merdivenlidir.

Konağın sahibi ve sakini olan ailenin adından dolayı “Yürürler Konağı” denilmesi bu tarihi yapıya daha uygun düşmektedir.

Konakta Kalan Hane Halkı: Hacı Ahmet Efendi'nin son yılları bu konakta geçmiş ve 1931 yılında vefat etmiştir. Oğlu şair Ziya Behlül Bey de bu konakta ikamet etmiş, genç yaşta ölmüştür. Her ikisinin de mezarı Türbe mezarlığındadır.

Sabri Bey, Hacı Ahmet Bey'in damadıdır ve Çerkezya'dan aynı dönemde sürgün gelmiştir. Kurtuluş Savaşı'nda Ünye Milis Taburu Kumandanlığı yaptığı ve topladığı milislerle Ünye'yi özellikle denizden tehdit eden İngiliz savaş gemisine karşı koruduğu ve Pontusçu Rum çetelerine karşı Ünye halkını savunduğu bilinmektedir. Bu nedenle İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmiştir.

Sabri Bey'in Hacı Ahmet Bey'in kızı Dürdane Hanım'dan olan oğlu Hüsrev Bey de bir dönem bu evde ikamet etmiştir. 1944 yılından 1953 yılına kadar kesintisiz iki dönem Ünye Belediye Başkanlığı görevinde bulunan Hüsrev Yürür, 1957 - 1960 yılları arasında CHP'den TBMM'de 11. Dönem Ordu Milletvekilliği yapmıştır.

Hüsrev Yürür'ün milletvekilliği döneminden başlayarak, konak bir süre okul olarak kullanılmıştır.

Büyük tarihi yapıların kamusal amaçla kullanılması o dönemde Ünye'de yaygındır. 1955 ile 1965 yılları arasında Akşam Kız Sanat okulu olarak hizmet veren konak, yaşları bugün 65 ile 70 arasında olan Ünyeli bayanların eğitim gördüğü bir mekandır.

Konağın inşası: 1. Dünya Savaşı öncesi (muhtemelen 1914 yılında) yaptırılan konak için 3500 Osmanlı Lirası tahsis edilmiş olup, konağın imarı İtalya'da eğitim görmüş bir Rus mimara yaptırılmıştır. (Bilgi kaynağı: Eski Ünye Belediye Başkanı ve Ordu Milletvekili Hüsrev Yürür'dür.)

Hacı Ahmet Efendi adıyla anılan Prens Ahmet Bey'in ise, son dönem Osmanlı Meclisi Canik Mebusu olduğu biçiminde bir bilgi mevcuttur. Bu bilginin kaynağı da, Yürürler Konağı hanedanlarından Zeynep Ahunbay’a aittir.

Zeynep Ahunbay Kimdir?

Prens Ahmet Bey’in kızından torunudur. Hüsrev Bey'in yeğenidir. 1946 senesinde Ünye’de dünyaya gelen Zeynep Ahunbay, orta öğreniminin ardından İTÜ'de Mimarlık okudu. 1970’de İTÜ Mimarlık Fakültesi'ndeki eğitimini tamamladı. 1971’de İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü'nde asistanlığa başladı.

1975’de Prof. Doğan Kuban denetiminde yaptığı "Osmanlı Mimarlığında Sultan Ahmed Külliyesi ve Sonrası, 1609-1690" konulu doktora çalışmasını bitirdi.

1977-78 öğretim yılında İngiltere'nin York Üniversitesi'ne bağlı Gelişmiş Mimarlık Etüdleri Enstitüsü'nde “koruma” konusunda yüksek lisans eğitimini tamamladı.

1980’de "İstanbul Medreseleri - Koruma ve Yeniden Kullanım Açısından Bir Değerlendirme" konulu tezi ile doçentlik aldı.

İTÜ Mimarlık Fakültesi Restorasyon Anabilim Dalı’nda Profesör oldu.

Ayasofya Müzesi koruma çalışmaları ve Hasankeyf'te kurtarma çalışmalarını sürdürdü.

UNESCO Projesi kapsamında Mostar Köprüsü Rekonstrüksiyonu ve Restorasyonu çalışmalarına katıldı.

2017’de Vehbi Koç Ödülü'nün sahibi oldu.

25 Aralık 2014 tarihinde kaybettiğimiz Prof. Dr. Metin Ahunbay, Zeynep Ahunbay’ın 'ın meslektaşı ve eşidir.

Bir söyleşide “Bu kadar çirkinlik nasıl yapılmış diyerek, gelecek kuşaklar bizi affetmeyecek” diyen değerli Zeynep Ahunbay hocamıza, yakından ilgili olduğunu bildiğimiz Yürürler Konağı ile ilgili gelişmeleri yazmayı görev bildik.