Faselis
Tarihi Kentler Birliği Ünye Buluşması'nın
yaşandığı tarihte Faselis
antik kentindeydik. Faselis yahut Phaselis, Antalya'nın Kemer
yakınlarında antik bir kenttir. Kemer'in 16 km . batısında yer almaktadır.
Kentin MÖ. 7. yüzyılda Rodoslu kolonyalistler tarafından kurulduğu kabul edilmektedir.
Akdeniz'deki önemli antik yerleşimlerden biridir. Uzun
yıllar Likya'nın en önemli limanı
olmuştur.
Bir
yarımadada yer alan Faselis'in üç limanı vardır; Kuzey Limanı, Orta Liman
ve Güneybatı kıyısında Büyük Liman
bulunmaktadır.
Güneybatı
Liman'ı diğer limanlardan daha önemlidir. Bizim de piknik yaptığımız, denize
girdiğimiz yerdir. Günü birlik yatların ve gezinti teknelerinin uğrak yeri olan
bir koydur.
Kentin
orta yerinde, kalıntılarını gezdiğimiz 20-24 metre genişliğinde, 250 metre uzunluğunda
muhteşem bir cadde bulunmaktadır. Caddenin güney ucu, Hadrian Su Yolu Kapısına
açılmaktadır. Caddeye paralel gezinti yolları ve dükkânlar bulunmaktadır. Caddenin
her iki tarafında hamamlar, tapınaklar, agora ve tiyatro gibi kamu yapıları yer
almaktadır. Bu yapıların çoğu, MÖ 1. ve 2. yüzyıla kadar uzanan Roma dönemi eserleridir.
Antik
kentin girişinde, Faselis'le özdeşleşmiş 70 m . yükseklikte su kanalları bulunmaktadır.
Bu
kenti sadece bir liman şehri yahut canlı bir ticaret merkezi olarak değil, aynı
zamanda önemli bir yaşam merkezi olarak da görmek gerekir.
Kenti
ziyaretim sırasında yaşadığım bir sohbet bunun en yakın tanığıdır...
Caddenin
Hadrian Kapısına yakın bir yerde, bir grup ziyaretçi "Domestian
Agora" yazılı bir tabelanın önünde tartışıyor:
"Burası
diğer agoradan niçin farklı?"
Sohbete
ben de katıldım, fikrimi söyledim.
Özellikle
Roma Döneminde çarşıların amaca göre çeşitlendiğini, buranın da hizmet gören
köleler için bir pazar yeri olduğunu beyan ettim.
Tarımsal
üretimdeki köleler dışında, soylulara hizmet veren köleler de vardı ve bunların
ihtiyaçları bu pazardan karşılanıyor olmalıydı.
Diğer
agoranın "sosyete pazarı" olduğu, buranın ise "halk pazarı"
olabileceği varsayımında bulundum.
Espriyle
söylense de, gerçekliği ağır basan bir tespitti.
****
Kurutulmuş balık karşılığında bir
çobandan alınan yarımada...
Faselis'in
kuruluş efsanesinde şöyle bir öykü anlatılır:
Buraya
gelen kolonyalistler, karşılaştıkları yerli çobana yarımadayı çok beğendiklerini
ve yerleşim bedeli olarak arpa ekmeği
mi, kurutulmuş balık mı istediğini
sorarlar.
Çobanın
kurutulmuş balığı tercih etmesiyle kolonyalistler, bu güzelim yarımadaya sahip
olurlar.
Tabi
bu öykü, var olan güzelliklerin ne kadar ucuza kapatıldığını ifade etmektedir.
Tarihsel gerçekliği ise daha farklı nedenlere dayanmaktadır.
Bu
konuda daha detaylı bilgi için bkz. Ünye
Tarih Araştırma Grubu, Ünyekent gazetesi, Mart 2012, Karadeniz VI,
"Kolonileşme Nedenleri"
http://www.unyekent.com/arsiv/koseyazi/3353/karadeniz-bolum-vi
Coğrafyacı
Strabon (İÖ. 64-İS. 24), Orta
Liman'ın hemen gerisinde küçük bir gölün yer aldığından söz eder ki bu alan
bugün sazlık durumundadır.
Kentin
muhtelif yerlerindeki motifler ve şehir sikkeleri üzerindeki antik gemi
betimlemeleri Faselis'in Mısır, Suriye ve Yunanistan arasındaki deniz
ticaretinde önemini vurgulamaktadır. Şehrin gerisindeki ormanlarla kaplı Toros
Dağları'nın kerestesini Akdeniz limanlarına sevk eden bir liman konumundadır.
Likya
ile Pamfilya bölgesinin sınırları içinde kalan Faselis, İÖ. 5. yy.'da Pers, İÖ.
4. yy.'da Karyalıların ve Limyra'nın (Finike) egemenliği altında girer.
İÖ.
333'te Büyük İskender'i "Altın Taç"la karşıladıkları bilinmektedir.
İskender, kışı bu şehirde geçirir ve o dönem Faselis zambak yağı ve gülleriyle
ünlüdür.
İskender'den
sonra bir çok kez el değiştiren Faselis, İÖ. 167'de Likya Birliğine dahil olur.
Likya türü sikkeler basar. Ardından komşu kent Olympos'un ve korsanların
talanına uğrar.
İÖ.
43'te Roma egemenliğine girer. 300 yıl sürecek olan yeniden yapılanma ve refah
dönemi başlar.
İS.
129'da şehri imparator Hadrian ziyaret eder.
Kent,
1258'deki Selçuklu Kuşatmasına kadar konumunu korur. Bu tarihten sonra gerek
depremler, gerekse Antalya ve Alanya limanlarının işlevlerinin artması nedeniyle
eski önemini yitirir.
13.
yy. başlarında şehir tamamen terk edilir.
****
Kentin
mevcut kalıntıları 1981-1984 yılları arasında Prof. C. Bayburtlu Başkanlığında
yapılan kazılarla Ankara dil Tarih Coğrafya Fakültesi tarafından gün ışığına
çıkarılmıştır.
2012
Yılında başlatılan Phaselis
Araştırmaları Projesi ise, son otuz yıldır “güneş, kumsal ve deniz”i ile
tanınan Phaselis Antik Kenti’nde sürdürülebilir cross/interdisipliner bilimsel
çalışmaların önünü açmıştır.
Akdeniz Üniversitesi Tarih Bölümü Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı
başkanlığının çabalarıyla Faselis Antik Kenti, akademik ve kamusal açıdan bir
cazibe merkezi haline getirilmektedir.
Faselis
sahili, Ünye'yi andıran çakılsız kumsalı sayesinde Antalya'daki en güzel
plajlardan biridir.
25 Temmuz 2018,
Ünyekent
http://www.unyekent.com/yazi/348-faselis.html
