Şiir Üzerine
Dün, 21 Mart Dünya Şiir
Günü’ydü.
PEN Türkiye her 21 Mart günü, Dünya Şiir Günü’nü anmak için bir şaire “ödül”
veriyor ve günün anlamını içeren bir şiirini yayınlıyor.
2023 PEN Şiir Ödülü, 25. TÜYAP İzmir Kitap Fuarı’nda düzenlenen
bir törenle Barış Pirhasan’a verildi.
Derneğin yöneticisi yazar Zeynep
Oral durumu şöyle değerlendiriyor:
“Yaşama, onura ve özgürlüğüne bağlılığı için, iyi şiir, öncü,
özgün ve özel bir şair olduğu için kendisine teşekkür ettik. Şiiri üzerine
panel düzenledik.”
Zeynep Oral, Cumhuriyet’teki köşesinde Barış Pirhasan’ı 70’li
yıllardan beri izlediğini belirterek, “Kalabalığa hiç karışmadan kalabalıktan
biri gibi yazdı... Şiirin yüzünü güldürecek, okuru sevinçten ağlatacak şiirler
yazdı.” diyor ve şairin bir şiirini yayınlıyor:
2023 Manifestosu…
Şiir, Shakespeare’in “Julius Caesar” eserindeki Marcus Antonius’un
tiradıyla başlıyor…
“I came to bury Caesar not to praise him.../ Sezar’ı övmeye
değil gömmeye geldim...”
Ve ardından LBGT dâhil,
“aykırı” görünen ne kadar unsur varsa, hepsine bir selam sarkıtıyor.
Sonra hepsi için “nasıl bilirdik?” sorusunu yöneltiyor…
“İyi bilirdik! İyi bilirik!
Hakkımız helal olsun mu?
Helal olsun...”
Diyerek şiiri sonlandırıyor.
(Şiirin tamamını okumak isteyenler için bkz. Zeynep Oral, 19 Mart 2023 tarihli Cumhuriyet Gazetesi, “Barış Pirhasan’a PEN
Şiir Ödülü verildi: Öncü, özgün, özel bir şair”
https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/zeynep-oral/baris-pirhasana-pen-siir-odulu-verildi-oncu-ozgun-ozel-bir-sair-2062504)
PEN Yazarlar Derneği
PEN’in açılımı; İngilizce, poets (şairler), playwrights (piyesçiler, tiyatrocular), essayists (denemeciler) ve novelists (romancılar) kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır.
Merkezi Londra'da
olan bu kuruluşun amacı, bütün politik sıfatlandırmaların uzağında durmaya
çalışarak, özellikle düşünce, anlatım ve basın özgürlüğünün
sağlanması, yazarların haklarının dünya ölçüsünde korunması için çaba göstermektedir.
Uluslararası PEN Kulübü (diğer söylemiyle yazarlar birliği ), 5 Ekim 1921'de İngiliz yazar C.A. Dawson Scott ile John Galsworthy ve arkadaşları tarafından Londra'da kurulmuştur. Önceleri
arkadaş grubu olarak ortaya çıkan bu birliktelik, daha sonra kurumsal bir
yapıya dönüşmüştür.
Merkezi halen Londra’da olan PEN’e 1926’da üye olan ülke
sayısı 25 iken, günümüzde 102 ülkenin üye olduğu ve 144 merkezi olan bir Federasyon’a
dönüştüğü bilinmektedir.
PEN International aynı zamanda UNESCO'nun insan hakları danışmanlığını yapmaktadır.
Yönetim kurulu başkanı bir Türk yazardır, Burhan Sönmez…
Başkan yardımcıları Orhan
Pamuk, Svetlana Alexievich, J.M. Coetzee gibi yazarlardan
oluşmaktadır.
(Ayrıntı için bkz. P.E.N
International "Board and Vice Presidents" 2 Şubat 2018.)
Türkiye P.E.N Yazarlar Kulübü
Türkiye PEN’i, Merkezi Londra’da olan kuruluşun nüvesi olarak 1950'de Halide Edip Adıvar'ın girişimiyle kuruldu. Aralarında Yaşar Kemal’in de bir dönem başkanlığını yaptığı Türk PEN'i 12 Eylül 1980 askeri müdahalesi üzerine kendi kendini dağıttı.
1989'da Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı Aziz Nesin'in girişimiyle Yeni bir
"P.E.N Kulüp" kuruldu. Başkanlığını günümüzde Zeynep Oral yürütmektedir.
Her ülkenin PEN merkezi kendi içinde kendine has bir
örgütlenme biçimine sahiptir. Uluslararası PEN Kongresi her yıl başka bir PEN
merkezinin ev sahipliğinde düzenlenir. Kongre yapılabilmesi için ülkede insan
haklarına saygılı demokratik bir rejim olması önem taşır.
PEN kongrelerinde, öncelikle hükûmetlerin yazarlar
karşısındaki tutumları, sansür ve cezaevinde bulunan yazarların durumları ele
alınır. Yayımlanan çağrı ve bildirilerle kamuoyu yaratılmaya çalışılır.
Bu amaçla 1960 yılında Tutuklu
Yazarlar Komitesi, 1990'da Sürgün
Yazarlar Ağı kuruldu. Mağdur durumdaki yazarlar için insan haklarına
saygılı ve daha güvenli ülkeler arandı. Bu durumdaki yazarların hayatlarını güvenle
sürdürebilmeleri için ICORN gibi kuruluşlarla güç birliği sağlandı.
Şimdi Bunları Buraya Kadar Neden Anlattık?
PEN Kulübü ve Türk PEN’i böyleyken, yaşanan son ödül töreni ve ödül alan şairin manifestosu oldukça manidar görünüyor.
Öyle ya, depremde
yaşamını yitirenlerin sayısı resmi kayıtlarda 50 bin kişiyi aşmışken, üstüne sel felaketi yaşanmışken, sansür ve
benzeri uygulamalarla mevcut durum baskılanırken…
Böyle bir manifestonun anlamı
var mıydı?
Barış Pirhasan Kimdir?
Sinemaya senarist olarak Badi
(1983) filmiyle başladı. 1985 ve 1990 yılları arasında, Atıf Yılmaz’ın yönetmenliğini yaptığı Adı Vasfiye, Aaahh Belinda, Değirmen, Asiye
Nasıl Kurtulur, Kadının Adı Yok ve
Bekle Dedim Gölgeye adlı altı filmin senaryosunu yazdı. 1989 yılında ilk
yönetmenlik deneyimi olan Küçük Balıklar
Üzerine Bir Masal filminin senaristliğini ve yapımcılığını üstlendi. Yönetmenliğini
yaptığı diğer filmler; Usta Beni
Öldürsene (1997), O da Beni Seviyor
(2001), Adem'in Trenleri (2007)’dir.
1973 yılından itibaren Yeni Dergi, Militan, Sanat Emeği,
Yazko-Edebiyat, Sanat Olayı, Hürriyet Gösteri, kitap-lık dergilerinde şiirleri
yayımlandı. Ekim 1985'te Tarih Kötüdür
ve Ağustos 1995'te Babam Benden Hiçbir
Şey Anlamıyor adlı şiir kitapları yayımlandı.
“Hoşça Kal” adlı şiiri Kazım Koyuncu tarafından bestelendi.
Türkiye Yazarlar Sendikası ve Film Yönetmenleri Derneği
üyesidir.
Ve 2023 Şiir Ödülü Barış
Pirhasan’a verildi.
İsabetli bir karar, yerinde bir seçim…
Ödül aldığı kuruluş olan PEN Yazarlar Derneği, Pirhasan için
“Şiirin yüzünü güldürecek, okuru sevinçten ağlatacak şiirler yazdı”
açıklamasında bulundu, doğrudur.
Pirhasan’ın Tarih
Kötüdür adlı şiirinden bu sütunlarda daha önce söz etmiştik.
Şairliğine, senaryolarına ve sanatına bir sözümüz yok,
severiz, takdir ederiz.
Hatta normal zamanlarda övgüyle andığımız bir sanatçıdır.
Ancak…
Aldığı ödül karşılığında…
İçinde bulunduğumuz atmosfere ilişkin, 2023 Manifestosu olarak Pirhasan’dan daha okkalı bir imge beklerdik.
