Karadeniz Arkeolojisi – Bizans Dönemi - XIII
(Hz. İsa’dan Hangi kaynaklar, nasıl Bahsediyor?)
Hz. İsa hakkında din içerikli kaynaklar dışında tarihsel bir kaynak
bulunmamaktadır. Bazı tarihi kaynaklar İsa’nın yaşamına dair küçük değinmeler
dışında ciddi bir bilgi aktarmamıştır. Bu nedenle İsa hakkındaki bilgilerimiz
din kaynaklıdır ve kutsal kitaplara dayanır.
Hristiyanlık ve İsa
Hıristiyanlık MS. I. Yy.’da Roma İmparatorluğu’nun gölgesinde
küçük bir Yahudi mezhebi olarak
ortaya çıkan ve IV. Yy.’da Roma İmparatorlunun resmi dini olan Hıristiyanlık
günümüzde iki milyarı bulan taraftarıyla en büyük dinsel gelenektir.
MÖ. 4 yılında dünyaya gelen, MS. 28’de tebliğ hayatına
başlayan ve MS. 30’da çarmıha gerilerek idam edilen İsa Mesih’in şahsı
etrafında gelişip şekillenen Hıristiyanlık, Mesih merkezli (Kristosentrik) bir
dindir.
Hıristiyan ismi ilk olarak İsa’dan 20-30 yıl sonra Antakya
cemaati için kullanılmıştır.
“Sonra Barnaba, Saul'u aramak için Tarsus'a gitti. Onu bulunca
da Antakya'ya getirdi. Böylece Barnaba'yla Saul bütün bir yıl oradaki inanlılar
topluluğuyla bir araya gelerek büyük bir kitleyi eğittiler. Öğrencilere ilk kez
Antakya'da Hıristiyanlar (Mesihçiler) adı verildi.”[1]
Hz. İsa’dan Hangi Kaynaklar Bahseder?
MÖ. 4 yılında Yahudi bir ailede dünyaya geldiği ve 30
yaşlarında peygamberlik vazifesine başladığı söylenen Hz. İsa, yaklaşık iki/üç
yıllık bir tebliğ vazifesinden sonra MS. 30 yıllarında tarih sahnesinden
kaybolmuştur.
İsa hakkındaki bilgiler
tümüyle din içerikli kaynaklara ve kutsal kitaplara dayanmaktadır.
Tarihsel olarak İsa’nın
yaşamına dair dinsel kaynaklar dışında herhangi bir kaynak bulunmamaktadır.
Birkaç tarihi kaynakta
oldukça küçük değinmelerle İsa’dan söz edilir.
Flavius Josephus (37/38 -100) Antiquities (MS 90) adlı eserinde değinir.
Tacitus (56 -120), Suetonius (70 -130), Pliny
(61 -112) gibi Romalı yazarlarla Samsotalı filozof Mara bar Serapion (MS. 1. Yy. sonları) ve Celsus (MS. 3. Yy.) küçük atıflarla
İsa’dan söz eder.[2]
Eski Ahit’in “yazılı” metni Talmud’da “Yeşu ha Nosrî” ismi ile Ben Stada ve Ben Pandera gibi
adlarla anılanın İsa olduğu kabul edilir.[3]
Kur’an, 93 ayette Hz. İsa’dan "Meryem'in
oğlu", "Allah'tan bir ruh" ya da "Allah'ın Kelimesi"
unvanlarıyla veya özel ismiyle toplam 180 defa bahsetmektedir. Kuran'da İsa'nın
babasız yaratıldığı, Âdem Peygamberin durumuna benzetilerek vurgulanmaktadır.
İsa'nın Allah'ın izniyle çeşitli mucizeler göstermiş olduğu kabul edilir.
Hristiyan Tanrı Doktrininin Arayışı: Ariusçu Tartışma.
Kuran’a göre Tevrat ve İncil Allah'ın gönderdiği hak kitaplardır.
“O sana kitabı, gerçeğin ta kendisi ve öncekileri doğrulayıcı
olarak indirmiştir; daha önce insanlara doğru yolu göstermek üzere Tevrat ve
İncil’i indirmişti; furkanı da indirdi. Bilinmeli ki Allah’ın âyetlerini inkâr
edenler için şiddetli bir azap vardır. Allah suçlunun hakkından gelen mutlak
güç sahibidir.”[4]
Endülüslü ilahiyatçı İbn
Hazm’a göre, tarihi geçmişi bin yıldan fazla olan Hıristiyanlık, İsa
Mesih’in getirdiği dinden kaynaklanan bir gelenek değildir. Aynı şekilde, Hz.
İsa’ya nispet edilen kutsal kitap da onun getirdiği metin değildir.[5]
İslami kesim, Hz. Muhammet sonrası dönemde İncil’in Hz. İsa’ya
indirilen bir kutsal kitap olmadığını ileri sürdü. İncil: İsa’ya verildiğine
inanılan ilâhî kitabın Kur'an'daki adı olmasına rağmen, İslam âlimleri İncil’i
sonradan yazılmış eserler olarak değerlendirdi. İznik Konsili tarafından
onaylanan dört İncil’in ve Hz. İsa’ya gönderilen kutsal kitapla alakası yoktur,
denildi.
Yahudiler ise kendi kaynaklarında (Talmud vb.) İsa’dan “Meryem’in gayri meşru çocuğu” olarak
söz eder.
Yahudi Talmud’unda İsa Gerçeği
Yahudilerce “yazılı belge” anlamına gelen Talmudlar, Milat’tan
sonraki yıllarda da tutulmaya devam etmiştir. Hristiyan âleminin dışındaki
diğer hususlar arasında Talmud'da İsa'dan bahsedildiği öne sürülür. Talmud,
metinleri MS. 200 ila 500 yılları arasında bir araya toplanmış olan İsrail'in
ceza davalarının yürütülmesinin ayrıntılı metinleri olarak öne çıkarlar. İşte
bu metinlerde İsa'dan ismiyle bahsedilmese de bakire doğumuna, Romalı bir asker "Panthera"nın gayri
meşru oğluna atıfta bulunduğu bir ibare vardır.[6]
Almanya’nın Regensburg Katedrali'nin Katolik rahibi ve Talmud
bilgini Johann Maier, adıyla müsemma
olmasa da Talmud metinlerinde bir bakire doğumuna değinildiğine dikkat çeker.
Ancak Johann Maier ve Amerikalı
hümanist Bart Ehrman, bu materyalin İsa
ile ilgili net bir belge olmadığını savunurlar.
Ehrman, "İsa'dan, Talmud'un eski bölümlerinde asla
bahsedilmez” der, “yalnızca Gemara'nın sonraki yorumlarında görürüz" diye açıklar.
Hz. İsa’nın Mucizeleri
Kur’an’a göre Hz. İsa ülü’l-azm peygamberlerden biri olup
gerek İncillerde gerek Kur’an’da gerekse hadislerde onun hakkında pek çok
mucizeye yer verilmiştir. Kur’an’da Hz. İsa’nın mucizesi olarak babasız dünyaya
gelmesi, beşikte iken konuşması, çamurdan yaptığı kuş heykelinin canlanması,
körü ve alaca hastasını iyileştirmesi, ölüleri diriltmesi, insanların evlerinde
yedikleri ve biriktirdikleri şeyleri haber vermesi, semadan sofra indirmesi,
bir kişinin Hz. İsa’ya benzetilmesi, göğe yükseltilmesi gibi olaylardan
bahsedilmiştir.[7]
İslami kesimde bu durum bir istisna yani “mucize” olarak
görülür ve peygamberlik kerameti olarak kabul edilir.
Batı düşünürleri bu konuya daha müspet yaklaşır. İsa'nın
mucizeleri "kara büyü" olarak Mısır'da geçer ve bazı çağdaş bilim
insanının bu durumu tarihsel olarak ele aldığını ve yazdığını bildirir.[8]
Peygamberler tarihinde sıkça görülen mucizeler, Mısır’da hatta
Sümer’de başlayan bir gelenek / mitos olarak görülür. Bu mucizelerin kabulü
ancak “ tarihsel” açıdan bir gerçeklik taşır ve o çağın koşullarında soyut bir
durumun karşılığı olarak düşünülebilir.
Ünlü yazar Yaşar Kemal’in
deyimiyle insan efsane yaratan
canlıdır.
Devam Edecek: İsa Yaşadı mı?
Kaynaklar:
Batuk, Cengiz. 2020, Ders Notları, OMÜ İlahiyat Fakültesi.
Hanson R.P.C. 1988, The Search for the Christian Doctrine of God:
The Arian Controversy, 318-381. Published by T&T
Kur’an-ı Kerim, Diyanet İşleri Başkanlığı
İbn Hazm, 2017, El Fasl, Dinler ve Mezhepler Tarihi, Türkiye Yazma
Eserler Kurumu Başk.
Maier, Johann 1978, Jesus von Nazareth in der talmudischen
Überlieferung (Almanca; Talmud Geleneğinde Nasıralı İsa), Wissenschaftliche
Buchgesellschaft.
Ehrman, Bart. 2012, Did Jesus Exist?: The Historical Argument for
Jesus of Nazareth. (İsa Var mıydı?: Nasıralı İsa İçin Tarihsel Argüman), New
York: HarperCollins Press.
Bakkal, Ali, 2020; Hz. İsa’ya Atfedilen Mucizelerin Olağanüstülük
Açısından Tahlili, S. Demirel Üniv. Yay.
[1]
Resullerin İşleri 11.25-26
[2] Batuk,
2020; 3
[3] Talmud,
öğrenim veya talim anlamına gelen, Yahudi kutsal metinleridir. Hz. Musa'ya biri
yazılı diğeri sözlü olmak üzere iki Tevrat verilmiş olduğuna inanılır. Tanah'ın
ilk beş kitabını oluşturan Tevrat (Tora), “Yazılı Tevrat” olarak kabul
edilmektedir. “Eski Ahit” adıyla Hristiyanların da temel öğretilerinden
biridir.
[4] Kur’an-ı
Kerim; Âl-i İmrân Suresi; 3-4. Ayet.
[5] İbn
Hazm, 2017; 1/224
[6] Maier,
1978; 67-69
[7] Bakkal,
2020; 1
[8] Ehrman,
2012; 67
